Umowa o przeniesienie praw autorskich, co powinna zawierać?

W życiu codziennym zawieramy wiele umów, których celem jest przeniesienie na nas własności różnych rzeczy. Począwszy od zawieranych niemal codziennie np. umów sprzedaży w supermarketach, skończywszy na dalece sformalizowanych umowach sprzedaży nieruchomości. Nie ulega wątpliwości, że zawieranie umów o dużej wartości powinno być poprzedzone wnikliwą analizą jej postanowień, która ma z kolei sens jedynie w przypadku, gdy osoba badająca treść umowy wie, co powinno się w niej znaleźć.

Istota utworu

Może się bowiem zdarzyć, że do korzystania z nabytej rzeczy w pełnym zakresie, obok przejścia własności jej egzemplarza, muszą zostać uzyskane także autorskie prawa majątkowe. Dzieje się tak, kiedy nabywana rzecz posiada przymiot utworu zdefiniowany w jednym z aktów prawnych regulujących prawo własności intelektualnej czyli ustawie z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z art. 1 ww. ustawy za utwór uznano każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości,
przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Utwór jest zatem niejako sumą myśli i wyobrażeń autora oderwaną od fizycznego przedmiotu stanowiącego jej odzwierciedlenie, przy czym do nabycia ochrony prawnej wymagane jest jego ustalenie rozumiane jako świadoma działalność autora, wyrażona w określonej postaci i dająca możliwość zapoznania się z jego treścią przez co najmniej jedną osobę poza autorem. Rzecz posiadająca cechy utworu składa się z elementu namacalnego, umożliwiającego jego percepcję przez osoby trzecie i elementu mającego wymiar czysto duchowy, intelektualny.

Prawa autorskie dzielą się na majątkowe i osobiste, z czego tylko te pierwsze mogą zostać przeniesione na inną osobę.

Treść umowy o przeniesieniu autorskich praw majątkowych

Umowa na podstawie której planujemy nabyć rzecz posiadającą cechy utworu powinna zawierać zatem dodatkowe postanowienia regulujące, obok przejścia własności egzemplarza rzeczy stanowiącego fizyczne utrwalenie utworu, przejście własności autorskich praw majątkowych. Poniżej przedstawiam najistotniejsze z nich.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, że umowa zawierająca postanowienia o przeniesieniu autorskich praw majątkowych musi zostać zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

Jeżeli przedmiotem umowy jest wytworzenie dzieła stanowiącego utwór w rozumieniu prawa autorskiego to dzieło powinno zostać oznaczone jako rezultat pracy twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w konkretny sposób. Z postanowień umowy powinno także wynikać jednoznacznie, że na jej mocy dochodzi do przeniesienia autorskich praw majątkowych. Jest to o tyle istotne, iż przy braku ww. zapisu, zgodnie z przywołaną już ustawą, powstaje domniemanie, iż twórca udzielił jedynie licencji.

Umowa zawierająca postanowienia dotyczące przeniesienia autorskich praw majątkowych musi zawierać wyliczenie pól eksploatacji, na których te prawa zostają przeniesione na nabywcę. Zdefiniowanie pojęcia pól eksploatacji sprawia wiele trudności przedstawicielom nauk prawnych. Na potrzeby oznaczenia ich w umowie można przyjąć, że są to sposoby korzystania z utworu, także w celach gospodarczych i handlowych. Ustawa nie zawiera zamkniętego katalogu pól eksploatacji utworu, natomiast wskazuje takie przykłady jak utrwalanie i zwielokrotnianie utworu różnymi technikami, obrót oryginałem albo egzemplarzami poprzez ich użyczanie, najem czy sprzedaż oraz różne sposoby rozpowszechniania utworu w inny sposób niż poprzez obrót oryginałem albo egzemplarzami np. poprzez publiczne wykonanie utworu, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, czego dobrym przykładem są bardzo popularne platformy streamingowe takie jak Netflix, Youtube i Spotify. Konsekwencją niewyszczególnienia w umowie pól eksploatacji, zależnie od przyjętej przez sąd koncepcji może być dokonanie w tym zakresie wykładni oświadczeń woli stron zawartych w umowie, ale też uznanie, że w zakresie nieuregulowanym w ogóle nie doszło do przeniesienia autorskich praw majątkowych. Należy także skrytykować stosowaną czasem praktykę, wskazywania w umowie, że „przeniesienie autorskich praw majątkowych następuje na wszystkich polach eksploatacji, w tym na polach jeszcze nieznanych”, bowiem przeniesienie praw może nastąpić jedynie na polach eksploatacji znanych w dacie zawarcia umowy. Twórca może w umowie przenieść także autorskie prawa majątkowe dotyczące utworów mających powstać w przyszłości, jednakże z tym zastrzeżeniem, że niemożliwe jest przeniesienie autorskich praw majątkowych do wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości. Sankcją za takie skonstruowanie umowy jest jej nieważność w tym zakresie. Decydując się na przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworów mających powstać w przyszłości należy bardzo precyzyjnie skonstruować postanowienia umowne określające te utwory.

Bardzo istotnym elementem umowy obejmującej przeniesienie autorskich praw majątkowych jest także oznaczenie wynagrodzenia jakie z tego tytułu przysługuje autorowi. Jeżeli z umowy nie wynika jednoznacznie, że przeniesienie praw nastąpiło nieodpłatnie, twórcy przysługiwać będzie roszczenie
o zapłatę wynagrodzenia, oparte na wynikającym z ustawy domniemaniu odpłatności. W sytuacji, w której na podstawie jednej umowy dochodzi do wytworzenia dzieła oraz przeniesienia prawa własności do niego wraz z przysługującymi twórcy autorskimi prawami majątkowymi należy wyraźnie zaznaczyć, że wynagrodzenie oznaczone w umowie obejmuje także to przysługujące z tytułu przeniesienia praw autorskich.

Jeżeli jest to istotne z perspektywy interesu strony umowa może zawierać także postanowienia regulujące takie kwestie jak:

wykonywanie przez twórcę autorskich praw osobistych,
wykonywanie praw zależnych,
nadzór autorski,
moment przejścia autorskich praw majątkowych.

Podsumowanie

Prawo autorskie zasadnie chroni interes twórcy jednakże czyni to w sposób generujący wiele problemów po stronie osoby zainteresowanej nabyciem autorskich praw majątkowych. Surowe sankcje
za nieprawidłowe sformułowanie postanowień umowy i liczne domniemania aktualizujące się
w momencie pominięcia danej kwestii w jej treści sprawiają, że w celu ukształtowania stosunku prawnego pomiędzy twórcą, a nabywcą w sposób satysfakcjonujący dla obu stron warto skorzystać
z pomocy kancelarii prawa autorskiego.

W ramach pomocy prawnej świadczonej na rzecz naszych klientów Kancelaria Jedliński, Bierecki
i Wspólnicy oferuje kompleksową obsługę z zakresu prawa własności intelektualnej, w tym prawa autorskiego. Z chęcią pomożemy w prawidłowym sformułowaniu umów z zakresu prawa autorskiego lub przeanalizujemy przedłożone nam dokumenty pod kątem zabezpieczenia interesu klienta. Pomożemy także ustalić, czy dana rzecz posiada przymiot utworu, a w razie potrzeby podjęcia ochrony własności intelektualnej jesteśmy gotowi reprezentować klienta w postępowaniu sądowym
i poprzedzających je próbach polubownego rozwiązania sporu.

Więcej informacji na temat świadczonej przez Kancelarię pomocy prawnej z zakresu prawa autorskiego znajduje się w materiałach pod linkiem. W celu umówienia się na spotkanie z naszymi specjalistami z zakresu prawa własności intelektualnej zapraszamy do kontaktu z naszymi biurami w Gdyni i w Warszawie.