Prawa autorskie – czym są i jakie możemy wyróżnić?
W zdecydowanej większości przypadków mówiąc o prawach autorskich od razu mamy skojarzenie z utworami muzycznymi, filmami czy też książkami. Jednak warto wiedzieć, że pod tym pojęciem kryje się nieco więcej aspektów. To również pracownik danej firmy może stać się autorem, jeśli w zakresie swoich obowiązków kreuje coś co będzie cechować się indywidualnym i jedynym w swoim rodzaju charakterem. W rzeczywistości, najprościej mówiąc, każdy wynik twórczości jest utworem. Zgodnie z przepisami zawartymi w odpowiedniej ustawie jest nim „każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia”. Jest w niej wyszczególniony cały katalog rzeczy, które mogą stanowić utwór. Mogą być to między innymi słowa, dzieła plastyczne, audiowizualne czy architektoniczne. Definicja określa naprawdę szeroki wachlarz zagadnień, które wchodzą w skład indywidualnej twórczości, która podlega ochronie. Jeżeli chodzi o samych pracowników, do takich utworów możemy zaliczyć na przykład zaprojektowanie wnętrza mieszkania, wykonanie zdjęć czy nawet stworzenie aplikacji mobilnej.
Autorskie prawa osobiste
Pierwszym rodzajem są prawa autorskie osobiste, które uregulowane są w 3 rozdziale ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W głównej mierze mają one za zadanie ochronić więź twórcy ze stworzonym utworem. To co ważne, są one z nim powiązane w sposób trwały. Czas trwania jest nieokreślony, więc są one bezterminowe, a także niezbywalne. Korelacja autora z utworem nie ma jakiegokolwiek ograniczenia w czasie, a sam twórca nie może w żaden sposób zrzec się tych praw. Z uwagi na to, patrząc na to z drugiej strony, jeśli ktokolwiek chce odebrać mu je wbrew jego woli, na nic jego starania, ponieważ będzie to działanie nieważne. Jaki jest więc cel autorskich praw osobistych? To w szczególności ochrona, innych niż ekonomiczne, uprawnień i swobód związanych ze stworzonym dziełem. Jeśli zachodzą jakiekolwiek przesłanki, że doszło do naruszenia prawa warto, aby kancelaria prawnicza podjęła odpowiednie kroki.
Autorskie prawa majątkowe
Drugim rodzajem są prawa autorskie majątkowe, które zostały stworzone na wzór prawa własności. Jest ono bezwzględne, a to oznacza, że jedynie dany twórca ma wyłączne uprawnienia do wykorzystywania utworu i zarządzania nim. Każda jednostka, bez wyjątków, w momencie, gdy chce skorzystać z powstałego utworu musi otrzymać na to zgodę samego autora lub następcy prawnego. Jeśli twórca nie zgodzi się, aby był gdziekolwiek udostępniany, wszystkie osoby są zobligowane do przestrzegania tego postanowienia. Najczęściej jednak możemy spotkać się z tym, że dany utwór powstaje w celach zarobkowych. A jest to możliwe na przykład w oparciu o licencję. Warto podkreślić, że autorskie prawa majątkowe nie są bezterminowe i jest to określone w ustawie. Czas nie może zostać ani skrócony, ani wydłużony nawet za pośrednictwem podjęcia kroków prawnych bądź też aktów administracyjnych. A ile wynosi? Jeśli nic nie stanowi inaczej, jest to siedemdziesiąt lat.
Kiedy pracownik jest twórcą?
Świadomość istnienia dwóch wyżej wymienionych rodzajów praw autorskich jest niezwykle istotne z punktu widzenia pracownika. Jeśli dana osoba coś stworzy, automatycznie zyskuje prawa do tego dzieła. Jednak w przypadku pracowników sytuacja ta wygląda z goła inaczej. Należy tutaj powołać się na przepis zawarty w art. 12 ust. 1 ustawy o prawie autorskich i prawach pokrewnych: „Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron”. Oznacza to tyle, że to pracodawca staje się właścicielem autorskich praw majątkowych, oczywiście jeśli w umowie o pracę nie są zawarte inne postanowienia. Co więcej, będą one w jego rękach nawet po rozwiązaniu stosunku pracy z danym pracownikiem.
